Powołanie Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków oraz zwiększenie wpływu Generalnego Konserwatora Zabytków na działalność służb konserwatorskich zakłada podpisana 2 sierpnia 2017 r. przez prezydenta Andrzeja Dudę nowelizacja ustawy o ochronie zabytków. Przepisy dotyczące nowego źródła finansującego ratowanie zabytków wejdą w życie od 1 stycznia 2018 r.
Inicjatorem utworzenia Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków jest wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, Generalny Konserwator Zabytków prof. Magdalena Gawin.
„Po wielu dekadach dyskusji i apeli konserwatorów kierowanych do kolejnych rządów, zabytki nareszcie będą miały swój celowy fundusz. Jest niezbędny dla ratowania najbardziej zagrożonych obiektów. Zabytki są nośnikiem naszej pamięci i częścią naszej tożsamości. Utworzenie NFOZ to przełom w myśleniu o ochronie dziedzictwa” - podkreśliła prof. Magdalena Gawin.
Pieniądze na ratowanie zniszczonych lub uszkodzonych zabytków
NFOZ to państwowy fundusz celowy, którego dysponentem będzie minister kultury i dziedzictwa narodowego. Zgromadzone środki będą przeznaczone na ratowanie zniszczonych lub uszkodzonych zabytków, np. w wyniku powodzi lub pożarów.
Wpływy Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków to administracyjne kary pieniężne nakładane w wypadkach, które dotychczas stanowiły wykroczenia, oraz nawiązki orzekane za przestępstwa zniszczenia lub uszkodzenia zabytku. Do NFOZ rocznie będzie wpływać około 20 mln zł.
Przyznawana obecnie grzywna za popełnienie wykroczenia np. za brak pozwolenia na prowadzenie prac konserwatorskich, trafiała do ogólnego budżetu, dzięki zmianie ustawy i wprowadzeniu kar administracyjnych pieniądze będą przekazywane do Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków. Właściciel lub zarządca obiektu, który będzie działał bez zalecenia lub pozwolenia konserwatorskiego, np. na prowadzenie prac budowlanych lub rozbiórkę, będzie narażony na wyznaczenie sankcji administracyjnej.
Kary administracyjne nakładane przez wkz będą podlegały miarkowaniu zgodnie ze nowymi przepisami kodeksu postępowania administracyjnego. W uzasadnionych przypadkach będzie można od nich odstąpić, a wysokość kary będzie zależała od wartości zabytku czy sytuacji finansowej właściciela.
Nowe źródło finansowania zabytków było postem środowiska konserwatorów, historyków sztuki i miłośników zabytków od lat siedemdziesiątych. Pomysł powstania funduszu poparła także Rada Ochrony Zabytków.
Wzmocnienie służb konserwatorskich i „ochrona tymczasowa”
Nowelizacja wprowadza również zmiany w funkcjonowaniu służb konserwatorskich. Generalny Konserwator Zabytków będzie decydował o obsadzaniu stanowisk konserwatorów wojewódzkich i kierowników delegatur, a także uzyska możliwość wydawania wytycznych w sprawach merytorycznych, w celu ujednolicenia polityki konserwatorskiej w skali kraju.
Kolejną zmianą w znowelizowanej ustawie będzie instytucja „ochrony tymczasowej”, która zakłada objęcie zabytków ochroną od momentu wszczęcia postępowania o wpis do rejestru zabytków, a nie jak obecnie dopiero po wydaniu ostatecznej decyzji. Rozwiązanie to zapobiegnie m.in. wyburzaniu zabytków i celowemu ich niszczeniu np. dla pozyskania działki budowalnej pod zabudowę.
Dzięki nowelizacji można będzie ograniczyć nielegalne poszukiwania z wykrywaczami metalu oraz towarzyszące im zjawiska jak: dewastacja stanowisk archeologicznych, a także rozkopywanie grobów i cmentarzy wojennych. Nielegalne poszukiwania ukrytych lub porzuconych zabytków przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych oraz sprzętu do nurkowania będą uznawane za przestępstwa.
Ochrona zieleni na terenach zabytkowych
Jednocześnie zmiana przepisów ustawy o ochronie zabytków usprawni procedurę uzyskiwania pozwolenia na usunięcie drzew i krzewów. Niezależnie od tego, czy teren jest własnością prywatną, wymagane będzie jedno pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków, zamiast dotychczasowych dwóch, wynikających z odmiennych ustaw.
Ochrona zieleni na terenach zabytkowych dotyczyć będzie parków, ogrodów, cmentarzy i innych form zieleni na obszarach wpisanych do rejestru zabytków.
Ustawa wchodzi w życie zasadniczo po upływie 14 dni od jej ogłoszenia. W drodze wyjątku przepisy dotyczące administracyjnych kar pieniężnych i zmian z nimi związanych wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2018 r.
/fot.redakcja/
